Hier een overzicht van de verschillende hoofdstukken:
Deel 01 - "Droomberoep" concertfotograaf?
Deel 02 - Juridische vraagstukken
Deel 03 - Bijzonderheden van concertfotografie
Deel 04 - Het gedrag in de "pit"
Deel 05 – De zinvolle uitrusting voor concertfotografen
Deel 06 – Tips en trucs van de (concertfotografie-) professionals
Deel 07 – Beeldcompositie (Deel 1)
Deel 08 – Beeldcompositie (Deel 2)
Deel 09 – Aanbevolen camerainstellingen
Deel 10 – De nabewerking
Afbeelding 5.1: BAP op 24 augustus 2011 bij het Zeltfestival Ruhr. De juiste (geschikte) uitrusting is cruciaal voor het slagen van de foto's van het concert, naast het fotografische talent en een beetje geluk. Nikon D3S met 4,0/24-120mm-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 24mm. 1/200 seconde, diafragma 4,0, ISO 3200.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
Let op: De volgende aanbevelingen zijn gericht op professionele en semi-professionele concertfotografen. Het is vanzelfsprekend niet voor elke hobbyfotograaf haalbaar om enkele duizenden euro's uit te geven aan een DSLR-behuizing die geschikt is voor concertfotografie. Of bijna 2.000 euro voor een lichtsterk telezoomobjectief.
Aan de andere kant zijn er wel genoeg enthousiaste amateurfotografen met hoge eisen die beschikken over een camerakit waar veel beroepsfotografen alleen maar van kunnen dromen.
In die zin ga ik ervan uit dat de meerderheid van de geïnteresseerde lezers al behoorlijk hoge eisen zal hebben, want echte concertfotografie (met de mogelijkheden voor accreditatie, enz.) is voor de puur hobbyfotografen (met enkele uitzonderingen) normaal gesproken niet of slechts moeilijk uitvoerbaar.
Toch zijn er altijd gelegenheden (zoals bij de "Umsonst-und-draußen-Festivals"), waar zelfs niet-professionele fotografen de kans krijgen om concertfoto's te maken. Daarom zal ik bij mijn aanbevelingen weliswaar professionele eisen stellen, maar toch ook tips geven voor goedkopere alternatieven. Vaak zijn de verschillen ook echt minimaal; meestal alleen zichtbaar bij vergrotingen die vandaag de dag in het internettijdperk bijna niemand meer nodig heeft.
Iemand die bijvoorbeeld zijn foto's alleen op internet publiceert, in een resolutie van bijvoorbeeld 400 pixels x 600 pixels, kan gerust veel professionele kenmerken van zijn fotoapparatuur achterwege laten! (Omdat de kwaliteitsverschillen op dat formaat sowieso door niemand worden opgemerkt).
Als beroepsfotograaf die ook van de verkoop van zijn bestaande foto's leeft, moet ik echter altijd rekening houden met het feit dat er ook wel eens een verzoek van een potentiële klant kan komen die een vergroting van bijvoorbeeld 2m x 3m van uitmuntende kwaliteit nodig heeft. En dan is het goed om "reserves" te hebben en bestanden te kunnen leveren die zoiets mogelijk maken.
5.1 Nuttige uitrustingskenmerken van de camera
Er zijn een paar functies bij camera's die concertfotografen bijzonder goed ondersteunen bij het werk. Dit zijn bijvoorbeeld:
• Full-framesensor
• lage beeldruis bij hoge ISO-waarden
• het mogelijk maken van een snelle intuïtieve bediening
• Handzaamheid/Gebruiksvriendelijkheid
• Korte ontspanvertraging
• Grote serieopnamesnelheid die snelle reeksen van beelden mogelijk maakt
• Snelle en nauwkeurige autofocus
• Riant bemeten interne buffergeheugen
• Groot dynamisch bereik
• Robuustheid.
Afbeelding 5.2: Ideaal voor concertfotografen zijn DSLR-camera's met full-framesensor. Ze bieden een zeer hoge beeldkwaliteit en maken vergrotingen tot op posterformaat mogelijk zonder kwaliteitsverlies. Er zijn echter verschillen bij DSLR's met full-framesensor: Sommige modellen zijn gericht op een zo hoog mogelijke resolutie, terwijl andere de mogelijkheid bieden om zelfs bij zwak licht te fotograferen (zonder duidelijk zichtbare ruis, zelfs bij hoge ISO-waarden). De hier afgebeelde Nikon D3X behoort tot de eerste categorie (hoge resolutie).
Voor concertfotografie zijn het zustermode Nikon D3S of de opvolgmodellen Nikon D4 en Nikon D4S beter geschikt. Bij al deze modellen kan men zonder zorgen ISO-gevoeligheden van 3.200 of zelfs 6.400 instellen zonder bang te hoeven zijn dat de beeldkwaliteit significant afneemt. Ideaal voor concertfotografie, waar vaak in concertzalen of bij openluchtevenementen 's avonds met weinig licht moet worden gefotografeerd.
Voor het objectief is hier de 2,8/24-70mm-Nikkor gebruikt. Een ideaal zoomobjectief voor concertfotografie, mits de fotograaf zich rechtstreeks bij het podium (in de fotopit) bevindt, omdat met de groothoekinstelling goed meerdere muzikanten of een groot deel van het podium kunnen worden vastgelegd, terwijl men met een tele-instelling van 70mm bijna portretten kan maken van de muzikanten die dicht bij het podium bewegen. Bovendien is het objectief voldoende lichtsterk voor de meeste verlichtingssituaties.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 5.3: Ook de grootte van de camerasensor is cruciaal voor de fotografisch-technische kwaliteit. Het is echter handig om deze regelmatig schoon te maken (of professioneel te laten reinigen). Dit geldt vooral wanneer vervuiling duidelijk zichtbaar is en de foto's na een shoot volledig en onbewerkt aan de opdrachtgever moeten worden overgedragen.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
Om een aantrekkelijke beeldkwaliteit te krijgen of de mogelijkheid te hebben om bij zwak licht te fotograferen met hoge ISO-waarden, zonder storende sterke beeldruis, is de aanschaf van een fullframecamera aan te bevelen. Door het grotere sensoroppervlak kunnen daar namelijk ofwel meer pixels worden ondergebracht (hoge resolutie) – of minder met grotere onderlinge afstanden (wat fotografie met hoge ISO-waarden met verminderde ruis mogelijk maakt). Vooral de laatstgenoemde situatie is van groot praktisch belang voor concertfotografie, aangezien het instellen van ISO-waarden van 3.200 of 6.400 vanwege zwak licht zeker geen uitzondering is.
Afbeelding 5.4: Vergelijking van de pixelindeling bij identieke sensorscores. Omdat de afstanden bij de sensor met lagere resolutie (links) groter zijn, is het voor de fotograaf mogelijk om bij zwak licht hogere ISO-gevoeligheden te gebruiken (zonder dat de beeldruis te storend wordt). Bij gebruik van een camera met hoge resolutie, zoals de Nikon D800 met 36 megapixels of Nikon D3X met 24 megapixels, moet de lichtgevoeligheid niet te hoog worden ingesteld. Bij ISO-waarden vanaf 800 of hoger wordt de beeldruis al duidelijk zichtbaar (en daarmee storend).
(Schets © 2010: Jens Brüggemann – www.jensbrueggemann.de)
Een snelle intuïtieve bediening van de camera is essentieel om ervoor te zorgen dat de fotograaf zich snel aan veranderende omstandigheden kan aanpassen. Wie een nieuwe camera kiest, moet daarom zeker in de winkel controleren of hij echt vertrouwd kan raken met de bediening of dat deze zoveel anders is dan voorheen dat moeilijkheden bij de overstap te verwachten zijn.
Interessant genoeg, wat ik telkens opmerk tijdens mijn fotoworkshops, hebben Nikon-fotografen absoluut moeite met het bedieningsconcept van Canon-camera's - en vice versa. Doordat de camera's binnen een merk meestal zeer vergelijkbaar zijn in bedieningsconcept, wordt natuurlijk ook de merkentrouw bevorderd, want niemand stapt graag over naar een ander merk en neemt de niet te onderschatten aanpassings- en gewenningssnelheden voor lief.
Het is ook logisch dat de camera niet te log moet zijn, omdat er vaak gedrang heerst in de perskuil en wij concertfotografen vaak snel van standpunt moeten veranderen om speciale momenten van de show niet te missen. Dan is een full-frame DSLR het juiste gereedschap! Middenformaatcamera's zijn daarentegen gewoon te groot en minder snel in de bediening.
Concertfotografie is nu eenmaal actiefotografie. Het is voor iedereen duidelijk dat een snelle intuïtieve bediening van de camera een vereiste is voor geslaagde resultaten. Maar even belangrijk is een korte ontspanvertraging van de camera.
Als de fotograaf besluit in zijn brein om precies op dat moment de foto te maken, geeft het brein het signaal door aan de hand en drukt de vinger op de ontspanknop. Dan moet de camera de opname echt maken en deze "vertraging" wordt de ontspanvertraging genoemd. Natuurlijk geldt: hoe korter, hoe beter.
Tijdens de show kan bijvoorbeeld snel de gezichtsuitdrukking van de artiest veranderen, het perfecte beeldkader voorbij zijn omdat de muzikant heeft bewogen, of de belichting voor de derde keer binnen een seconde veranderen (wat vooral voorkomt bij rock- en popconcerten; zelden bij klassieke concerten). Wie daarbij direct "reageert" met zijn camera, heeft overduidelijk een voorsprong! (De ontspanvertraging van bijvoorbeeld mijn Nikon D4 is volgens de fabrieksspecificatie 0,042 seconden).
Afbeelding 5.5: Een snelle autofocus en een korte ontspanvertraging zijn erg belangrijk wanneer onverwachte en grappige situaties zich voordoen, zoals hier bij deze foto van Marius Müller-Westernhagen tijdens zijn concert op 23 december 2008 in Berlijn. Terwijl de camera's van andere fotografen nog aan het scherpstellen waren, hoorde de fotograaf Sven Darmer al rustig het geluid van de spiegel van zijn professionele DSLR (wat gelijk staat aan de bevestiging dat deze unieke en onvergelijkbare foto binnen is).
(Foto © 2008: DAVIDS/Sven Darmer - www.svendarmer.de)
Een hoge beeldsnelheid (beeldsnelheid; bijvoorbeeld Nikon D4: 11 beelden/seconde) is ook een voordeel. Niet dat sommigen nu denken dat het handig is om de wijsvinger zo lang mogelijk ingedrukt te houden om een "voortdurend vuur" af te vuren! Absoluut niet! (Vooral omdat je dan uiteindelijk in de situatie komt dat de camera nog steeds aan het opslaan is en de ontspanknop geblokkeerd is en je geen nieuwe foto's kunt maken). Echter, "korte vuurstoten" van 2-4 foto's achter elkaar zijn zeker aan te bevelen, omdat zo van de gemaakte opnamen van een motief de beste kan worden gekozen.
Iemand die voor elk motief 2-4 bijna identieke opnamen kan laten zien, zal ook snel de kleine verschillen opmerken die tussen deze opnamen altijd bestaan. Op een van de foto's heeft de artiest misschien net geknipperd, terwijl op een van de andere foto's de artiest met open ogen te zien is. Of op een van de foto's schijnt een van de (tegenlicht-) lampen rechtstreeks in de camera van de fotograaf, waardoor het werkelijke (belangrijke) motief (meestal de muzikant) wordt overbelicht, terwijl een van de 2-4 foto's het moment vastlegt waarop de muzikant op het podium de lamp bedekt en in het spectaculaire tegenlicht staat. Dus iemand die in plaats van slechts één foto zich eraan gewent om altijd snel 2-4 foto's achter elkaar te "schieten", zal een hoger succespercentage hebben in geslaagde foto's.
Ook een snelle (en nauwkeurige) autofocus is een voordeel, want als (bij scherpstellen prioriteit) de ontspanknop niet volledig kan worden ingedrukt omdat de autofocus nog scherpstelt, kunnen onherhaalbare momenten worden gemist.
Afbeelding 5.6: Dit was niet alleen geluk: Toen de gitarist me zag terwijl ik op hem scherpstelde, glimlachte hij kort en wees naar mij. Dankzij de korte ontspanvertraging van mijn camera kon ik dit "persoonlijke" moment ook passend vastleggen. Nikon D800 met 2,8/70-200-mm-Nikkor bij een brandpuntsafstand van 160mm. 1/800 seconde, diafragma 5,6, ISO 400.
(Foto © 2013: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
En er is nog een uitrustingskenmerk dat bepaalt of de fotograaf altijd foto's kan maken wanneer hij dat wil: de interne buffer van de camera. Deze functioneert als een tijdelijke opslag, omdat het opslaan van gemaakte foto's op een geheugenkaart langer duurt dan het opnemen in de buffer. Het voorkomt zo een dataverstopping. De buffer geeft aan hoeveel foto's (die snel achter elkaar zijn gemaakt) in de tijdelijke opslag vastgehouden kunnen worden terwijl de camera bezig is met opslaan.
Als de buffer vol is, dan stopt alles; een volgende foto kan pas worden gemaakt als een van de gemaakte foto's die in de buffer tijdelijk zijn opgeslagen, volledig naar de kaart is geschreven (waarbij ook de schrijfsnelheid van de kaart van belang is voor een efficiënte werkwijze).
Terwijl bij langzame beeldvolgorden het zelden voorkomt dat de buffer vol raakt, gebeurt dit bij snelle beeldreeksen en grote bestandsgroottes (dus bij RAW's of TIFF's of weinig gecomprimeerde JPEG's) al vaker, waardoor men gedwongen kan worden om te wachten totdat de beeldstroom (door het schrijven naar de geheugenkaart) weer is opgelost.
Hoe groter de buffer van de camera, hoe meer foto's van hoge kwaliteit dus snel achter elkaar (in snelle opeenvolging) kunnen worden genomen. Voor concertfotografen is een grote buffer een uitrustingskenmerk dat zeer belangrijk is! Een grote buffer voorkomt dat men plotseling moet wachten voordat een nieuwe opname kan worden gemaakt; een vervelend moment dat vrijwel elke concertfotograaf ooit heeft meegemaakt... (Vanwege de typisch snelle beeldseries in de concertfotografie en de vele foto's die in een korte tijd worden genomen).
De grote buffer van de Nikon D4 maakt het mogelijk om tot 100 opeenvolgende afbeeldingen in RAW-indeling vast te leggen en tot 200 afbeeldingen in JPEG-indeling (Fine, met gemiddelde bestandsgrootte), elk met 12-bits kleurdiepte en gebruik van een Sony XQD-kaart met 32GB opslagruimte. Ter vergelijking: de Nikon D800 (met een aanzienlijk grotere resolutie) slaat tot 17 RAW-opnamen of tot 56 JPEG-foto's op (JPEG Fine L). Deze gegevens houden rekening met het feit dat tijdens het 'Dauerfeuer'-fotograferen alweer afbeeldingen naar de geheugenkaart worden overgebracht, waardoor het effectieve aantal toeneemt doordat de buffer permanent (door het schrijven naar de geheugenkaart) wordt geleegd. Nikon D800 met 2,8/70-200mm Nikkor bij een gebruikte brandpuntsafstand van 125mm. 1/500 seconde, diafragma 4,5, ISO 800.
(Foto © 2013: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
De dynamische range van een camera bepaalt hoeveel diafragmastops het contrastbereik kan verwerken waarin nog details zichtbaar zijn; die dus niet diepzwart zonder details of uitgebeten wit zijn. Aangezien de dynamische range ook afhankelijk is van de gebruikte ISO-instelling, zijn waarden hiervoor slechts bij weinig eigenaren bekend. (1 diafragmastop betekent verdubbeling, of, afhankelijk van de richting, halvering van de lichthoeveelheid). De dynamische range wordt in tests bepaald en is moeilijk te verifiëren/na te gaan; het belangrijkste is eerder het inzicht dat camera's met een hoge dynamische range beter geschikt zijn voor concertfotografie (omdat er bijna altijd veel helderheidscontrasten te verwachten zijn tijdens een lichtshow en camera's met hoge dynamische range deze beter aankunnen en weergeven). Als je dus voor de keuze staat tussen twee verschillende cameramodellen en je twijfelt welke de voorkeur verdient, kies dan voor het model met de hoogste dynamische range.
En last but not least is een zo robuust mogelijke bouw van de camera, als je er op lange termijn mee wilt werken, een voordeel. Vaak gebeuren (onbedoelde) botsingen met andere fotografen in de perszone, of stoot je in de hitte van de strijd bijvoorbeeld bij een locatiewissel met je camera tegen een luidsprekerbox of de afscheiding. Ook is het vaak erg vochtig in concertzalen, zodat afdichting tegen vocht in de concertfotografie echt van pas kan komen. Als je fotografeert op een festival buiten, bestaat er ook altijd het risico van een zomers onweer. Concertfotografen met professionele behuizingen trotseren de regen en blijven fotograferen, terwijl veel "kiekjesmakers" al bij de eerste regendruppel angstig stoppen met fotograferen en hun camera's inpakken.
5.2 Vereisten voor lenzen
Welke lenzen zijn nu het meest geschikt voor concertfotografie? Aanbevolen worden vooral lichtsterke zoomlenzen. Natuurlijk kan het voorkomen dat je bij een openluchtfestival voldoende (dag)licht tot je beschikking hebt; maar het kan bij een andere gelegenheid zijn dat je in een kleinere club of een slecht verlichte evenementenhal (natuurlijk zonder flitser!) moet fotograferen. En daar bepaalt juist de lichtsterkte van je lenzen of je tot degenen behoort die probleemloos kunnen fotograferen, of tot degenen die hun camera's weer moeten inpakken, of hopeloos moeten proberen met "langdurige belichtingen" (de camera dan gesteund op de dreunende luidsprekerbox).
Wat betekent nu precies "lichtsterk"?
Lichtsterkte bij lenzen (in hele diafragmawaarden)
1 - 1,4 - 2 - 2,8 - 4 - 5,6 - 8 - 11 - 16 - 22 - 32 - 45 - 64 - etc.
Een stap naar rechts betekent hierbij halvering van de hoeveelheid licht die door de lens valt. Bijvoorbeeld, de stap van diafragma 5,6 naar 8 betekent halvering van de hoeveelheid licht die door de lens valt. Andersom betekent de stap bijvoorbeeld van diafragma 4 naar diafragma 2,8 verdubbeling van de hoeveelheid licht die door de lens valt.
Hierdoor wordt duidelijk hoe groot de verschillen in lichtsterkte bij verschillende lenzen werkelijk zijn. Zo moeten bijvoorbeeld de lenzen 4/70-200mm en 1,4/85mm worden vergeleken. Als je geen waarde hecht aan de flexibiliteit van een zoomlens, ben je puur vanwege de lichtsterkte beter af met de 1,4/85mm-lens, want die is acht keer zo lichtsterk als de 4/70-200mm-lens (3 stappen naar rechts in de bovengenoemde getallenreeks; elke stap naar rechts betekent een afname van de lichtsterkte met 50%; dus halvering).
Met andere woorden: De fotograaf met de 4/70-200mm-lens heeft 8 keer zo veel helderheid nodig om (grenswaarde; net genoeg) nog te kunnen fotograferen in vergelijking met zijn collega met de 1,4/85mm-lens.
De fotograaf met de 1,4/85mm-lens heeft slechts 1/8 van de helderheid nodig in vergelijking met zijn collega met de 4/70-200mm-lens.
Dit geldt uiteraard onder dezelfde omstandigheden (dezelfde camera, zelfde evenement, zelfde tijdstip, zelfde positie, zelfde ISO-instelling, zelfde sluitertijd).
Afbeelding 5.8: Lichtsterke lenzen stellen fotografen in staat foto's te blijven maken wanneer collega's al ontmoedigd hun uitrusting wegbergen of wanhopig proberen met langdurige belichtingen en de camera op de een of andere manier gesteund.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
In tegenstelling tot veel andere gebieden van de fotografie is het gebruik van zoomlenzen in de concertfotografie zeker zinvol. Meestal worden ze gebruikt omdat fotografen te lui zijn om een paar meter naar voren of naar achteren te lopen. Maar anders dan bijvoorbeeld in de studio, waar dit meestal probleemloos mogelijk is, brengt de positiewisseling (vanwege het werken met een prime-lens) in de concertfotografie nadelen met zich mee:
• Een positiewisseling is vaak niet (voldoende) mogelijk vanwege de beperkte ruimte in de perszone.
• Een verandering van de positie van de fotograaf (bijvoorbeeld een stap naar achteren om de afstand tot het onderwerp iets te vergroten) kan er snel toe leiden dat de nu vrijgekomen ruimte, die zorgde voor een vrij zicht op het podium, snel wordt ingenomen door een andere fotograaf. Dit resulteert in belemmerd zicht.
• Als de positiewisseling wordt uitgevoerd omdat de gebruikte prime-lens meer afstand nodig heeft, bijvoorbeeld omdat alle bandleden zich gezamenlijk aan de rand van het podium presenteren aan het publiek, dan zal het ontwijken noodzakelijkerwijs leiden tot zijwaarts uitwijken van de fotograaf - en zo een andere (zijwaartse) perspectief verkrijgen, die mogelijk niet optimaal zal zijn.
Vooral de snelheid is essentieel in de concertfotografie. Objectieflenswissels, die bij het werken met prime-lenzen vaker voorkomen, kosten tijd - en die hebben we concertfotografen altijd te weinig. Daarom liggen de voordelen duidelijk bij zoomlenzen. Let er echter op dat je alleen zeer lichtsterke lenzen aanschaft; een lichtsterkte van 2,8 (doorlopend) is wenselijk.
Maar als je een camera hebt die hoge ISO-instellingen mogelijk maakt zonder dat er te veel ruis optreedt, dan kun je het gebrek aan lichtsterkte daarmee weer compenseren.
Afbeelding 5.9: Zoomlenzen hebben het voordeel dat je snel de beelduitsnede kunt variëren (aanpassen) zonder van standpunt te veranderen. Jan Delay kon ik zo ideaal portretteren vanuit de perszone. Als je om praktische redenen voor zoomlenzen kiest, moet je goed nadenken over welk brandpuntafstandsbereik het meest zinvol is voor concertfotografie. Je mag echter geen concessies doen aan de kwaliteit en lichtsterkte! Elke fabrikant biedt zoomlenzen van goede kwaliteit en lichtsterk aan (bijvoorbeeld met diafragma 2,8 als opening).
Hier gebruikte ik de 2,8/24-70mm Zoom-Nikkor. Het is ideaal als je tijdens een concert heel dicht bij de rand van het podium staat. Het startdiafragma van 2,8 maakt fotograferen mogelijk, zelfs bij zwak podiumlicht, en de beeldkwaliteit is onbetwistbaar. Nikon D3S met 2,8/24-70 mm Nikkor bij een brandpuntsafstand van 70mm. 1/1000 seconde, diafragma 3,5, ISO 5000.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Minimale lenzenset
Ik neem meestal een mix van lenzen mee naar een concert. Onmisbaar is een zoomlens met maximaal 24 mm brandpuntsafstand (bijvoorbeeld de 2,8/24-70mm of de 4/24-120mm). Daarnaast heb ik altijd de lichtsterke prime-lens 1,4/85mm voor portretten bij me. Deze is extreem lichtsterk en kan dus worden gebruikt onder zeer zwakke lichtomstandigheden; bovendien is het een mooie lens voor artiestenportretten, met name omdat de afstand (standpunt van de fotograaf in de fotopit tot de artiest op het podium) vanwege de brandpuntsafstand vaak bijna ideaal is voor deze lens.
Bij openluchtconcerten of als ik vanuit het publiek fotografeer, heb ik meestal de telezoom 2,8/70-200mm bij me. Het is redelijk lichtsterk en maakt opnamen op grotere afstand mogelijk en dit bij verbazingwekkende beeldkwaliteit.
Voor speciale effecten, bijvoorbeeld om het hele podium in beeld te brengen of wanneer artiesten heel dicht bij de rand van het podium komen, zijn supergroothoek- of fisheye-lenzen de eerste keus (bijvoorbeeld 2,8/14mm- of 2,8/16mm-fisheye). Wie zelfs in het groothoekbereik niet af wil zien van het gemak van een zoomlens, zou de 2,8/14-24mm moeten overwegen.
Afbeelding 5.10: Als fotografen in de fotopit recht voor het podium staan, zijn er soms situaties waarin we de muzikanten zo dichtbij zijn dat alleen het gebruik van een groothoeklens ons in staat stelt om te fotograferen. Groothoeklenzen mogen dus absoluut niet ontbreken in de uitrusting van concertfotografen! Hier werden de cultrockers Kiss indrukwekkend gefotografeerd tijdens hun concert in de Berliner Velodrom op 9 juni 2008!
(Foto © 2008: DAVIDS/Sven Darmer - www.svendarmer.de)
Opmerking: Let erop dat verschillende brandpuntsafstanden kunnen worden gebruikt om verschillende afstanden tot het onderwerp te overbruggen. Echter, met de verschillende brandpuntsafstanden kan ook goed worden gespeeld, want ze bieden verschillende effecten die effectief kunnen worden gebruikt voor de vormgeving.
Afbeelding 5.11: Lichtsterke lenzen zijn de eerste keuze voor concertfotografen. Af en toe moeten er echter compromissen worden gesloten met betrekking tot flexibiliteit (zo zijn zoomlenzen praktischer dan prime-lenzen als bijvoorbeeld de positie in de fotopit niet kan worden gewijzigd) en gewicht (als een fototas vol zware lenzen de fotograaf belemmert tijdens het werk, is het beter om te kiezen voor een paar lichtere lenzen).
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Afbeelding 5.12: Als de fotograaf niet vanuit de fotopit maar midden in het publiek fotografeert, zijn tele-zoomlenzen de eerste keuze. Om echter niet in te leveren op lichtsterkte en beeldkwaliteit, moet er wel wat dieper in de buidel getast worden. Zo kosten de populaire 70-200mm zoomlenzen van grote cameramerken ongeveer 1.800,- Euro (ten minste het lichtsterke model met een openingsdiafragma van 2,8).
Een aankoop die niet iedereen zich meteen kan veroorloven. Alleen wie zeer toegewijd is of zijn brood verdient met fotografie, zal deze kosten in overweging nemen. Het voordeel van tele(zoom)lenzen qua vormgeving is dat je met hen het hoofdonderwerp (meestal een van de artiesten) mooi kunt isoleren van de achtergrond, die min of meer onscherp wordt.
Vooral bij de vaak onrustige podiumopstelling, met instrumenten en evenemententechnologie op de achtergrond, is dit een onschatbaar voordeel, zoals duidelijk te zien is op deze foto. Nikon D800 met 2,8/70-200mm Nikkor bij een brandpuntsafstand van 200mm. 1/250 seconde, diafragma 3,2, ISO 400.
(Foto © 2013: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
5.3 Geheugenkaarten
Zoals eerder besproken in verband met de buffer van de camera, hebben geheugenkaarten een aanzienlijke invloed op de snelheid van het opslaan van de gemaakte foto's - en dus ook op de tijd tot de (volgende) gereedheid voor opname na het maken van lange series.
Een hoge schrijf- en leessnelheid van de gebruikte geheugenkaarten zorgt voor een soepele workflow: tijdens het fotograferen zorgen snelle geheugenkaarten ervoor dat de interne buffer van de camera niet aan zijn grenzen komt, omdat de tijdelijk opgeslagen opnamen (snel) op de geheugenkaart worden gezet. Bij het overzetten van foto's naar externe media of naar de computer zorgen snelle geheugenkaarten (met snelle leessnelheid) voor korte wachttijden. Met name voor professionele fotografen zijn snelle geheugenkaarten daarom van onschatbare waarde als het erom gaat snel na een concert de foto's te selecteren en de beste naar de redactie te sturen.
Afbeelding 5.13: Snelle geheugenkaarten zijn essentieel in concertfotografie. Doordat we maar heel weinig tijd hebben om foto's te maken, hoort het "continu schieten" bij concertfotografen zeker tot goede praktijk (en is het niet verwerpelijk). Als je snel meerdere foto's van hetzelfde onderwerp achter elkaar maakt, is de kans op succes zeker groter. De kans om het juiste moment (dat vooral wordt bepaald door de snel veranderende belichting door de schijnwerpers) te vangen, is bij "continu schieten" aanzienlijk groter.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Opmerking: Geheugenkaarten moeten niet alleen snel, maar ook extreem betrouwbaar zijn! Wie ooit problemen heeft gehad met een geheugenkaart, moet deze weggooien of hoogstens voor back-up doeleinden in de tweede geheugenkaartsleuf van de camera gebruiken (indien beschikbaar). Maar vertrouw nooit unieke, onherhaalbare opnames toe aan zo'n geheugenkaart - anders zul je het op een gegeven moment betreuren als de kaart niet meer leesbaar is.
Afbeelding 5.14: Eenmaal een goed standpunt voor het podium gevonden, zal elke fotograaf hele series van de respectievelijke muzikanten schieten om vervolgens thuis achter de computer de beste foto (met de optimale belichting, de meest expressieve pose, enz.) te kiezen. Snelle geheugenkaarten helpen bij het verwerken van de grote hoeveelheden gegevens die zo ontstaan. Zowel bij het schrijven van gegevens (bij het intern opslaan van de foto's in de camera) als bij het lezen van gegevens (bijvoorbeeld via de computer aangesloten leesapparaat).
Nikon D800 met 2,8/70-200-mm-Nikkor bij gebruikte brandpuntsafstand 190mm. 1/250 seconde, diafragma 4,0, ISO 800.
(Foto © 2013: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Opmerking: Overigens zijn er niet alleen verschillen in snelheid bij geheugenkaarten. Ook USB-sticks vertonen aanzienlijke verschillen in de snelheid van gegevensoverdracht. Aanbevolen worden de Corsair GT-USB3.0-sticks. Ze hebben een schrijfsnelheid tot 130 MB/s en een leessnelheid tot 220 MB/s, en zijn daarmee gedeeltelijk, afhankelijk van het model, tot wel 8 keer sneller dan traditionele USB-sticks.
5.4 Meer nuttige hulpmiddelen: Notitieblok, systeemflitser, zaklamp, ...
Er zijn echter nog meer nuttige accessoires voor concertfotografen. Een notitieblok met pen is zeker een must, want vaak moet je de naam van de optredende bands (vooral bij festivals, waar veel groepen optreden), de volgorde van de optredens, gastmuzikanten of bijvoorbeeld de naam van een verantwoordelijke manager van de band, de concertorganisator of een andere contactpersoon opschrijven; natuurlijk het liefst met telefoonnummer en e-mailadres erbij.
Een reserve T-shirt om te wisselen moet je ook meenemen! Dat heeft me al meerdere malen behoed om verkouden te worden of zelfs een longontsteking op te lopen, als ik doorweekt na een concert naar buiten kwam (vooral in de zomer, wanneer het evenement bijvoorbeeld plaatsvond in een kleine club die afgeladen vol was, of in een tent waar de zon de hele dag op scheen). De lucht in veel evenementenzalen is vaak benauwd en vochtig, zodat niet alleen de muzikanten op het podium, die bovendien nog in het spotlight staan, maar ook het publiek flink aan het zweten is.
Voor de duur van het fotograferen van het concert in de fotopit weliswaar niet toegestaan, maar toch een belangrijk deel van de foto-uitrusting: de systeemflitser. Wat op het eerste gezicht onlogisch lijkt (het mag tijdens de concertfoto's niet worden gebruikt), blijkt bij nader inzien toch dat het meenemen geen kwaad kan. Voor of na de eigenlijke concertfoto's kunnen er zich vaak situaties voordoen (interview met de artiesten, soundcheck, foto's van het randprogramma, enz.) waarvoor de systeemflitser waarschijnlijk mag worden gebruikt. Het is dus beter om hem bij je te hebben, voor het geval dat je hem nodig hebt, dan dat je teleurgesteld bent omdat waardevolle beelden verloren gaan door het ontbreken van de flitser.
Afbeelding 5.15: Gehoorbeschermers mogen niet ontbreken in de fototas van concertfotografen! Wie regelmatig (beroepsmatig of als hobby) concerten bezoekt en dicht bij het podium in de perskuil staat, wordt blootgesteld aan geluidsniveaus die het gehoor kunnen aantasten. Dit geldt met name voor ons concertfotografen, omdat we meestal direct voor de dreunende luidsprekers in de perskuil staan.
(Foto © 2011: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
Een kleine zaklamp kan helpen bijvoorbeeld bij het betreden van de fotopit voor het concert, om eventuele struikelblokken te vinden (die je moet onthouden zodat je er tijdens de opnames niet over struikelt in de hectiek). Let echter op dat zodra het concert is begonnen, je absoluut niet meer rondschijnt met je zaklamp (wat de beveiliging onmiddellijk zou kunnen waarschuwen).
En zeker, als je na de opnames het festivalterrein verlaat en op een grote onverlichte weide je auto zoekt, zul je de zegeningen van je zaklamp nog een tweede keer weten te waarderen! Aanbevolen wordt de zaklamp M1 van LED-Lenser. Slechts 78g zwaar en slechts 9,7cm lang is hij; maar hij heeft dezelfde kracht als een grote: 170 lumen laten het kleine wonder tot wel 150m ver schijnen. Ideaal voor alle concertfotografen die gewicht willen besparen, maar niet willen inleveren op een krachtige zaklamp.
Wie zijn geld wil verdienen met de (concert-) fotografie, heeft ook zijn eigen (professioneel vormgegeven) visitekaartjes nodig. Zo kun je snel je contactgegevens doorgeven (aan managers, muzikanten, organisatoren, fotografiecollega's, schrijvende journalisten, enz.) en tegelijkertijd een professionele en serieuze indruk achterlaten. Het visitekaartje moet bij voorkeur ontworpen zijn door een professionele grafisch ontwerper, ook al zullen velen van jullie nu denken: "Dat kan ik ook wel!"
Echter, de realiteit laat keer op keer zien dat veel mensen weliswaar het zelfvertrouwen hebben, maar niet per se de echte vaardigheid of het talent voor grafisch ontwerp. Investeer dus liever een paar euro in het inhuren van een goede grafisch ontwerper, uiteindelijk is het visitekaartje naast de eerste indruk van jou als persoon doorslaggevend voor het opbouwen van contacten of niet.
Afbeelding 5.16: Vooral bij muziekfestivals, waar veel bands achter elkaar of gelijktijdig op verschillende podia optreden, is het handig om notities maken in welke volgorde de bands hebben opgetreden (en vooral gefotografeerd zijn). Ook het verzamelen van programmaboekjes kan daarbij helpen! Blackmail - Nikon D800 met 2,8/70-200-mm-Nikkor bij gebruikte brandpuntsafstand 125mm. 1/640 seconde, diafragma 5, ISO 800.
(Foto © 2013: Jens Brüggemann - www.jensbrueggemann.de)
