Het boeddhistische nieuwjaarsfeest "Lhosar" wordt elk jaar enthousiast gevierd in Leh. Met een hoofdlamp, krachtige lenzen en een paar ISO-400-films struikelde ik vele uren met deze kinderen door de koude nacht. Dankzij vele pogingen en nog meer geluk zijn enkele sprekende beelden ontstaan.
Canon F1N, FD f1,8 85 mm op diafragma 1,8, 1/15 seconde, Fujichrom 100, Leh, Ladakh, India:
Wat is Available Light?
In de fotografie staat deze term voor een specifieke, meestal zeer sfeervolle beeldtaal. De letterlijke vertaling "beschikbaar licht" doet geen recht aan de betekenis. Available Light staat naar mijn mening vooral voor de wereld van reportagefotografie: spontaan en authentiek. Het is de hogeschool van expressieve fotografie - bij weinig licht! Uit tijdschriften zoals GEO of National Geographic is deze beeldstijl, deze beeldtaal niet meer weg te denken.
In de meeste gevallen gaat het erom onderwerpen vast te leggen in het zachte licht van de schemering of het zwakke licht van een ruimte, onvervalst en sfeervol. De natuurlijkheid van de situatie mag niet verstoord worden door een flits of extra continu licht. Dat betekent: Available-Light-fotografie is haalbaar met weinig apparatuur! Het gebruik van een statief is in dergelijke situaties vaak onmogelijk of storend. Bovendien gaat het meestal om bewegende onderwerpen met mensen.
Typerende voorbeelden hiervan zijn ook theater- en concertfotografie. In de outdoor- en bergfotografie behoren bijvoorbeeld scènes in berghutten, bivakdozen, tentnachten en over het algemeen alle actie- en reportagescènes bij weinig licht, met name in de schemering.
Mijn persoonlijke "24'er" testfoto: Enerzijds heeft de autofocus correct scherpgesteld op de personen, anderzijds is de achtergrond natuurlijk licht onscherp, omdat bij diafragma 2 de scherptediepte slechts minimaal toeneemt. Hoewel niet mooi, maar normaal voor dit type objectief is de lichte vignettering bij een open diafragma in de hoeken.
Deze verduistering (vignettering) kan natuurlijk probleemloos worden verwijderd bij RAW-conversie in Photoshop. Zeer positief: de zeer geringe ruis. Canon EOS 5D Mark II, EF f1,4 24 mm L II bij diafragma 2 en ISO 1000, sluitertijd 1/100 seconde. Sneeuwschoenliefhebbers op de Dristkopf, Kitzbüheler Alpen, Tirol, Oostenrijk.
De geschiedenis
Tot voor kort improviseerde ik hier met ISO-400-films en belichtte ze, indien nodig, ook met ISO 800 ("pushen"). In vergelijking met een ISO-100-film won ik drie sluitertijden (bijv. van 1/8 seconde naar 1/60 seconde), maar de kwaliteit van de ontwikkelde films was vaak teleurstellend. Het resulterende grove korrel was niet altijd mooi en sommige kleuren en het detailniveau van het beeld gingen soms verloren. Maar die tijden zijn (tenminste voor de meesten van ons) voorbij …
Canon F1N, FD f3,5 20-35 mm L op 20 mm en diafragma 4, 1/30 seconde, Fujichrom 100 gepusht naar ISO 200, Mamasa, Sulawesi, Indonesië.
De analoge geschiedenis en daarmee een extreme lichtsituatie: zeer grote helderheidsverschillen, gefotografeerd op diafilm. De lichte geeltint of over het algemeen wat onnatuurlijke beeld ontstond naar mijn mening door het pushen van de film in combinatie met slechts matige ontwikkeling.
Technische problemen - Vragen
Welke fundamentele technische problemen brengt available light fotografie met zich mee? Welke vragen roept het op?
- We hebben vaak slechts een beperkte scherptediepte door het gebruik van open diafragma's.
- Vele lenzen tonen lelijke randonscherpte bij een open diafragma.
- De sluitertijden worden langer en daarmee neemt het risico op bewegingsonscherpte toe.
- Toenemend ruis bij hoge ISO-waarden.
Niet alle problemen weerhouden ons van goede beelden. Soms kom je verder met improvisatietalent dan met technische perfectie.
De fundamentele vraag die beantwoord moet worden is: Hoe bereik ik voldoende korte sluitertijden om een opname niet te laten bewegen? Alle volgende antwoorden richten zich daarom op handfotografie. Het is duidelijk en is al in verschillende tutorials beschreven dat bij weinig licht statische onderwerpen met een statief bewegingsvrij en met voldoende scherptediepte kunnen worden gefotografeerd.
Available Light - echter met statief, zoals duidelijk te zien is aan het "stromende" water.
De lange sluitertijd is echter alleen haalbaar als de twee personen extreem stil, dat wil zeggen onbeweeglijk, zitten op afspraak en commando. Canon EOS 1V, EF f2,8 16-35 mm L bij diafragma 4, 2 seconden, Fuji Velvia 100 gepusht naar ISO 200. München, Duitsland.
Lichtsterke lenzen - Luxe of Noodzaak?
Deze vraag kan relatief duidelijk beantwoord worden: Met een lichtsterke lens heeft men bij weinig licht aanzienlijk meer mogelijkheden. Men kan opnames maken die met een lichtzwakke lens technisch onmogelijk zijn, en heeft tegelijkertijd meer creatieve mogelijkheden. Lichtsterke vaste brandpuntsafstanden zijn zowel luxe als noodzaak, maar deze luxe hoeft niet onbetaalbaar te zijn.
Een voorbeeld: De standaardlens f1,4 50 mm is bij de meeste fabrikanten van goede kwaliteit en kost nieuw "slechts" tussen de 200 en 400 euro. Op de tweedehandsmarkt zijn ze in goede staat al te vinden voor zo'n 100 euro.
Zomervivaks zijn als vakantie: zwoele nachten, warme vingers en "trilvrije" fotografie. Canon EOS 5D, EF f4,0 17-40 mm L bij diafragma 4, 1/15 seconde, ISO 800. Cima Venegiota, Pala, Dolomieten, Italië.
Wat doet de stabilisator?
Hij maakt het ons niet mogelijk om kortere sluitertijden te hebben, maar stelt ons wel in staat om "langere" sluitertijden, tot 1/30 seconde bij telelenzen, uit de hand te houden zonder dat het beeld bewogen wordt. Conclusie: Hij is vooral bij telelenzen zeer nuttig en stelt ons door het rustigere zoekerbeeld in staat om een meer gecontroleerde compositie te maken.
Twee skiërs in de eenzaamheid van de Noorse Lyngenalpen. De opname is gemaakt rond 13 uur tijdens de poolnachtdageraad.
Heel belangrijk: de plek van de hoofdlamp! Zonder de stabilisator zou dit beeld niet uit de hand mogelijk zijn geweest. Helaas waren de foto's allemaal te zwaar onderbelicht (destijds uit onwetendheid); het ruis is al storend zichtbaar. Canon EOS 5D, EF f2,8 70-200 mm L IS bij diafragma 2,8, ISO 400 en 1/25 seconde. Goalborri, Lyngenalpen, Noorwegen.
Hoe zit het met de kwaliteit?
De lichtsterkte, aangegeven in de grootste diafragma-opening, bijvoorbeeld f1,4 bij een 50 mm-lens, is een belangrijk kenmerk van een lens. In analoge tijden waren hooglichtsterke lenzen meestal ook de meest kwalitatieve lenzen. Digitaal geldt deze trend niet meer. De eis aan de resolutie van een lens is bij een digitale camera met een fullframesensor aanzienlijk hoger.
Bij kleinere sensoren heeft dit fenomeen minder dramatische gevolgen, aangezien de randgebieden die neigen zwak te zijn, worden bijgesneden. "Oude" lenzen, zoals bijvoorbeeld de f1,8 28 mm of de f1,4 24 mm van Canon, zijn kwalitatief slechts gemiddeld. Bij een open diafragma zijn ze niet alleen onscherp aan de randen (dit heeft niets te maken met gebrek aan scherptediepte!), maar ook vlak. Ze missen helderheid en contrast. Pas bij diafragma f5,6 bereiken ze een redelijk acceptabel kwaliteitsniveau.
Als het buiten stormachtig en besneeuwd is, verandert een eenvoudige berghut in een paleis. Speciaal voor de interieurfoto's tijdens deze tocht had ik een f1.8 28 mm lens meegenomen.
Ondanks lelijke randonscherpte was ik dankbaar om überhaupt foto's te hebben gekregen met een knusse huttenatmosfeer. Canon EOS 5D, EF f1,8 28 mm bij diafragma 2 en ISO 800, sluitertijd 1/8 seconde. Rheinland-Pfalz-Biwak, Ötztaler Alpen, Tirol, Oostenrijk.
Deze afbeelding komt overeen met mijn idee van Available Light. Zonder de lichtsterke prime-lens in combinatie met de zeer goede kwaliteit ISO 1600 van de nieuwe 5D zou deze opname onmogelijk zijn geweest.
Canon EOS 5D Mark II, EF f1,4 24 mm L II bij diafragma 1,8 en ISO 1600, sluitertijd 1/30 seconde. Sneeuwholte bij Goisele, Schobergruppe, Oost-Tirol, Oostenrijk.
Hetzelfde scenario "overbelicht".
Canon EOS 5D Mark II, EF f1,4 24 mm L II bij diafragma 1,8 en ISO 1600, sluitertijd 1/30 seconde, flits. Sneeuwholte bij Goisele, Schobergruppe, Oost-Tirol, Oostenrijk.
Het neue ISO-bereik Met betrekking tot de ISO-mogelijkheden van de nieuwste generatie camera's zou ik elke dag weer vreugdesprongetjes kunnen maken. Veel Available Light-opnamen van de afgelopen maanden zouden analoog niet mogelijk zijn geweest. Vooral de Nikons D3, D700 maar ook de EOS 50D en 5D Mark II van Canon hebben hier nieuwe maatstaven gezet. Tot ISO 1600 zijn nu zeer goede resultaten mogelijk, en zelfs tot ISO 3200 nog afdrukbaar. Dat betekent: voor fotografie bij weinig licht hebben we bij vergelijkbare kwaliteit (ten opzichte van analoog) twee tot drie stops (diafragma's) meer ter beschikking. Zelfs betaalbare instapcamera's leveren zeer goede resultaten tot ISO 800/1600 op.
Belangrijkste tip: maak gebruik van de hoge ISO-bereiken en experimenteer hiermee met je eigen camera. De metadata van de afbeeldingen stellen ons in staat directe vergelijkingen te maken, zonder dat we (zoals vroeger) alle gegevens voor vergelijkingsdoeleinden hoeven op te schrijven.
Maar nogmaals het advies: alstublieft niet onderbelichten!!
Voor deze opname van de Berliner Hütte bij het aanbreken van de schemering moesten allemaal stilzitten: de fotograaf en de wandelaars voor de hut.
Canon EOS 1Ds Mark III, EF f4 17-40 mm L bij diafragma 5,6 en ISO 800, sluitertijd 1/15 seconde. Berliner Hütte, Zillertaler Alpen, Tirol, Oostenrijk.
Alleen door de camera op een boomstam te plaatsen kon deze opname zonder stabilisator en statief gemaakt worden. Normaal gesproken is 1/60 seconde voor de extreem telebrandpunt veel te lang.
Canon F1N, FD f5,6 400 mm L, diafragma 5,6, 1/60 seconde, Fuji Sensia 100, gepusht tot ISO 200, eiland Pai, Irian Jaya, Indonesië.
Rust is de kracht
Eigenlijk zou het moeten zijn: met een vaste hand slagen we erin goede foto's te maken. In het tweede deel van het tutorial is al besproken welke de langste sluitertijden met/zonder stabilisator uit de hand nog "houdbaar" zijn. Hier wil ik graag nog het volgende aan toevoegen: hoe groter de groothoek, hoe langer de sluitertijd kan zijn. Met de f1,4 24 mm L II kan ik bijvoorbeeld zeker 1/4 seconde uit de hand schieten. Hoe langer het teleobjectief, hoe korter echter de sluitertijd moet zijn, bijvoorbeeld 1/200 seconde bij een brandpuntsafstand van 200 mm.
Wat kunnen we nog meer doen, afgezien van het verhogen van het ISO-getal, van lichtsterke lenzen en stabilisatoren, om het risico op bewegingsonscherpte te minimaliseren? Heel eenvoudig: de camera stil houden. Maar hoe? Ten eerste helpt de juiste ademhaling: men moet, vooral na inspanning, de ademhaling even tot rust laten komen.
Dat betekent: meerdere malen diep in- en uitademen, tot slot de adem inhouden en dan pas afdrukken. Als men om wat voor reden dan ook rechtop moet staan, helpt de positie van de schutters/biatleten: de achterste voet dwars plaatsen, de voorste voet naar de foto richting, beide ellebogen gesteund op de borst. Alle vormen van steun, zoals met de schouder of de rug tegen een muur leunen, hebben een stabiliserend effect. Het wordt nog stabieler als we zitten of zelfs liggen en dus de ellebogen op tafel, knieën of grond kunnen laten rusten. Met elke "as" die wordt gesteund en dus gestabiliseerd, verminderen we het risico op bewegingsonscherpte.
Het is de moeite waard om te oefenen en te experimenteren in de "Available Light-wereld". Hier ontstaan niet alleen bijzonder sfeervolle beelden, maar ook opnamen die je niet elke dag maakt.
En in principe geldt: "Kan niet - bestaat niet"!
Veel plezier.
Alleen gedurende enkele minuten werden deze wolken in de ochtendhemel zacht verlicht. Met de moderne, gestabiliseerde lenzen en hoge ISO-waarden zijn dit soort afbeeldingen aanzienlijk gemakkelijker geworden.
Canon EOS 1Ds Mark III, EF f2,8 70-200 mm L IS bij diafragma 4, ISO 400 en 1/100 seconde. Rauhenkopf, Zillertaler Alpen, Oostenrijk.
