Deel 08 - Zonsverduisteringen fotograferen

Het observeren van een totale zonsverduistering is een onvergetelijke ervaring en laat een diepe indruk achter.

Deel 8: Zonsverduisteringen fotograferen

+++ LET OP! +++ WAARSCHUWING! +++ LET OP! +++ WAARSCHUWING! +++

Zodra u een optisch apparaat op de zon richt, bestaat altijd het gevaar dat het apparaat wordt beschadigd door de intensiteit van de straling of dat uw gezichtsvermogen onherstelbaar wordt beschadigd! Houd u dus strikt aan alle voorzorgsmaatregelen die in deze tutorial worden genoemd VOORDAT u uw eigen zonnefoto's maakt. Bedankt.

+++ LET OP! +++ WAARSCHUWING! +++ LET OP! +++ WAARSCHUWING! +++



Als de zon, maan en aarde in de genoemde volgorde precies op één lijn staan, valt de schaduw van de maan op de aarde en treedt er een zonsverduistering op. In principe is een zonsverduistering alleen mogelijk bij nieuwe maan.

Hoewel de maan elke 29 dagen, 12 uur en 44 minuten in een nieuwe-maanpositie komt, leidt dit niet altijd tot een verduistering. Door de helling van de baan van de maan met ongeveer vijf graden ten opzichte van het baanvlak van de aarde, passeert de nieuwe maan meestal ten noorden of ten zuiden van de zon, zonder dat zijn schaduwkegel de aardbol raakt.

Alleen wanneer de nieuwe maan toevallig doorkomt op het moment dat de maan zijn baan het baanvlak van de aarde kruist, valt zijn schaduw op de aarde en zorgt voor een zonsverduistering.

Wereldwijd komen zonsverduisteringen iets vaker voor dan maansverduisteringen (zie Tutorial Nummer 7 van de reeks "Astro- en Hemelfotografie"). Dit geldt echter niet wanneer men de situatie voor een specifieke locatie op aarde bekijkt. Dan zijn de waargenomen maansverduisteringen vaker, omdat een maansverduistering vanaf elke plek kan worden gezien waar de maan boven de horizon staat, terwijl een zonsverduistering alleen kan worden gevolgd in een beperkte corridor die wordt overschaduwd door de maanschaduw.

Afgelopen eeuw vonden er 228 zons- en 147 maansverduisteringen plaats.



Ondanks de nieuwe maanpositie vindt er geen zonsverduistering plaats. Deze grafiek moet ruimtelijk worden geïnterpreteerd, de maanschaduw moet voor of achter de aardbol (1) worden gedacht. De maan (2) trekt over zijn baan (5) boven of onder de zon door, zodat zijn schaduw de aarde niet raakt. Het zonlicht valt precies van links in en creëert een kernschaduw (4) en een halfschaduw (3). Afstands-, grootte- en hoekverhoudingen zijn niet op schaal. Foto van de aarde: © NASA. Afbeelding van de aardschaduw werd weggelaten.



Bij zonsverduisteringen kunnen drie varianten worden onderscheiden: de gedeeltelijke, de ringvormige en de totale zonsverduistering. Hierbij is het cruciaal of alleen de halfschaduw of ook de kernschaduw van de maan het aardoppervlak bereikt. De halfschaduw ontstaat doordat de zon geen puntvormige lichtbron is, maar een zekere omvang heeft. Van gebieden in de kernschaduw is de zon niet meer zichtbaar, omdat deze volledig bedekt is door de maan, terwijl in de halfschaduw de zon slechts gedeeltelijk verduisterd is door de maan.

1. Totale zonsverduistering

Zonder twijfel het meest spectaculaire van alle eclipsgebeurtenissen is een totale zonsverduistering. Deze treedt op wanneer de kernschaduw van de maan de aarde raakt. Voor een waarnemer op aarde, die zich in de kernschaduwzone bevindt, wordt de zon volledig bedekt door de maan.



Diagram van de vorming van een totale zonsverduistering. De top van de kernschaduwkegel raakt het aardoppervlak. Foto van de aarde: © NASA.

De diameter van de maanschaduw op aarde bedraagt in het gunstigste geval, wanneer de maan op zijn elliptische baan precies dicht bij de aarde staat, 273 kilometer. Door de rotatie van de maan om de aarde beweegt deze schaduw over het aardoppervlak, zodat de totale zonsverduistering op verschillende tijdstippen binnen een corridor, de zogenaamde eclipsroute, zichtbaar is. In het onderstaande diagram is de volledige eclipsroute van de totale zonsverduistering van 11 augustus 1999 ingetekend:



Eclipsroute van de totale zonsverduistering op 11 augustus 1999. Alleen binnen de smalle, donkere centrale lijn die zich uitstrekt van de westelijke Atlantische Oceaan via Frankrijk, Duitsland naar India, was de verduistering van de zon daadwerkelijk totaal. De grafiek komt uit het programma "Guide 8" (www.projectpluto.com).



Van de gebieden die in het diagram in verschillende blauwtinten zijn ingekleurd, werd de zon slechts gedeeltelijk verduisterd door de maan en het hoogtepunt van de totale verduistering vond niet plaats. Buiten dit gebied, bijvoorbeeld in Zuid-Afrika, vond er die dag daarentegen geen zonsverduistering plaats.

Dezelfde kaart, ingezoomd op Duitsland:



Eclipsroute van de totale zonsverduistering op 11 augustus 1999 boven Duitsland. In de route van de totale verduistering is de vorm van de maanschaduw op bepaalde tijdstippen getekend. Het laat zien dat de verduistering in Stuttgart en München totaal was, terwijl deze in Berlijn of Essen slechts gedeeltelijk was. De grafiek komt uit het programma "Guide 8" (www.projectpluto.com).



Verloop: Voor een waarnemer die zich in de totaliteitszone bevindt, begint een totale zonsverduistering met de volledig zwarte nieuwe maan die stukje bij beetje voor de fel schijnende zon schuift. Dit is de gedeeltelijke fase van de verduistering. Bij het observeren gelden dezelfde veiligheidsregels als bij het observeren van de onverduisterde zon (zie hieronder).

Het moment waarop de nieuwe maan voor het eerst zichtbaar is als een kleine inkeping in de zonneschijf, wordt de eerste contact genoemd. Daarna bedekt de maan steeds grotere delen van de zon, tot ongeveer 80 minuten na het eerste contact de tweede contact plaatsvindt. Dit is het moment waarop de totaliteit begint, dat wil zeggen de zon is nu volledig achter de maan verdwenen. De maximale duur van de totaliteit is 7 minuten en 30 seconden. Daarna vindt het derde contact plaats en wordt een smalle sikkel van de zon weer zichtbaar. Nog eens 80 minuten later eindigt de verduistering met het vierde contact.

Verloop van de totale zonsverduistering op 29 maart 2006 in Turkije. Collage van 18 afzonderlijke opnamen. De afstanden tussen de afzonderlijke opnamen zijn niet op een natuurgetrouwe manier weergegeven:





Voor waarnemers buiten de totaliteitszone is de verduistering niet totaal, maar alleen als een gedeeltelijke zonsverduistering te ervaren. Hoe dichter de waarnemingsplaats bij het pad van totaliteit ligt, hoe groter het oppervlaktegedeelte van de zon is dat maximaal door de maan wordt bedekt.

Vanwege de beperkte grootte van de maanschaduw is een totale zonsverduistering een zeldzame gebeurtenis. Gemiddeld kan vanaf een bepaalde plaats op aarde slechts eens in de 375 jaar een totale zonsverduistering worden waargenomen. De laatste in Duitsland vond plaats op 11 augustus 1999, waarbij de duur van de totaliteit ongeveer 2 minuten en 15 seconden bedroeg. Het volgende zal pas op 3 september 2081 plaatsvinden, als de kernschaduw van de maan opnieuw over Zuid-Duitsland trekt. De zonsverduistering met de langste totaliteit van deze eeuw vond plaats op 22 juli 2009 (beste waarnemingsplaats: China, duur van de totaliteit: max. 6 minuten en 39 seconden).

Als je je tijdens een totale zonsverduistering aan de naar de aarde gekeerde kant van de maan zou bevinden, zou je aan de hemel de "Aardebol" zien met een donkere vlek, de maanschaduw:



Schematische simulatie van het uitzicht op een totale zonsverduistering voor een waarnemer op de maan. De donkere vlek in Noord-Afrika op de grens met Saoedi-Arabië stelt de maanschaduw voor. Voor deze collage zijn twee foto's van de NASA (©) gebruikt (aarde en maanlandschap).



Wie het hemelspektakel van een totale zonsverduistering wil zien en fotograferen, moet bereid zijn om te reizen. Velen trekken keer op keer de halve wereld over om de paar minuten van totaliteit te ervaren. Waarom?

Laten we beginnen met de feiten: Hoewel de maan ongeveer 400 keer kleiner is dan de zon (in diameter), is de zon ook ongeveer 400 keer zo ver weg als de maan. Door deze toevallige samenloop hebben beide hemellichamen dezelfde schijnbare grootte aan de hemel, zodat de maan tijdens de totaliteit de zon volledig bedekt. Wanneer dat gebeurt, wordt de atmosfeer van de zon, de corona, zichtbaar. Deze verschijnt dan als een heldere kroon rond de zwarte maanschijf.

Tijdens periodes van zonnevlekkenminimum is de corona meer gedifferentieerd, waarbij de "stralen" de magnetische lijnen volgen en het langst zijn in het equatoriale vlak van de zon. Bij een zonnevlekkenmaximum zijn de "stralen" in alle richtingen ongeveer even lang. Aan de rand van de zon worden de protuberansen zichtbaar, rode vlammen binnen de chromosfeer, die normaal gesproken alleen te zien zijn met speciale zonnefilters (H-alpha filters, zie Tutorial Nummer 6 uit de reeks "Astro- en hemelfotografie"). Tijdens de totaliteit moet en mag er zonder enige beschermfilter worden waargenomen!

Maar naast de feiten is er ook een emotionele component die waarschijnlijk doorslaggevend is voor veel zonsverduisteringsjagers. Kort voor het tweede contact wordt het steeds donkerder en is het landschap gehuld in een vaag, okergeel licht. De temperatuur daalt merkbaar, vogels stoppen met zingen, honden beginnen te blaffen en nachtdieren verschijnen op het toneel.

Met het tweede contact verandert het toneel opnieuw op dramatische wijze. Nu staat de zwarte schijf van de nieuwe maan aan de zwartblauwe hemel, omringd door de stralenkrans van de corona. Helder sterren en planeten worden zichtbaar en men heeft het gevoel dat de wereld de adem inhoudt. De reacties van de toeschouwers zijn uiteenlopend. Velen staan gewoon verwonderd te kijken, anderen schreeuwen, sommigen huilen. Weer anderen zijn zo onder de indruk en bewogen dat ze gewoon vergeten om de ontspanner van hun camera in te drukken! Nee, dat laatste is mij niet overkomen, maar ik geef graag toe dat zelfs tijdens het schrijven van deze regels die rillingen van de twee totale zonsverduisteringen die ik al heb mogen meemaken, terugkomen.

2. Ringvormige zonsverduistering

Als zich een zonsverduistering voordoet terwijl de maan zich op zijn elliptische baan in de verre aarde bevindt, bereikt de top van zijn kernschaduwkegel de aardbol niet. Voor een waarnemer op aarde lijkt de maan dus relatief klein, zodat hij niet in staat is om de zonneschijf volledig te bedekken. Rond de nieuwe maan blijft dus zelfs tijdens het hoogtepunt van de verduistering een verblindend heldere ring zichtbaar.



Grafiek van de vorming van een ringvormige zonsverduistering. De top van de kernschaduwkegel bereikt het aardoppervlak niet. Foto van de aarde: © NASA.

Voor een ringvormige zonsverduistering kan ook een verduisteringspad worden aangegeven. Dat is de strook op het aardoppervlak waarbinnen de verduistering ringvormig is te observeren. Langs het centrum van dit pad staat de maan op een bepaald moment precies in het midden van de zonneschijf. Aan de randen van het pad houdt de maan zich echter excentrisch voor de zon op, zelfs tijdens het hoogtepunt van de verduistering. Buiten dit pad is de verduistering niet meer ringvormig, maar gedeeltelijk.

Verloop: Voor een waarnemer die zich binnen de centrale lijn bevindt, begint een ringvormige zonsverduistering met het eerste contact, wanneer de maanrand voor het eerst de zonnerand raakt. Dit is de gedeeltelijke fase van de verduistering. Vervolgens schuift de maan steeds verder voor de zon, totdat hij volledig voor de zonneschijf zichtbaar is en zijn rand loskomt van de binnenrand van de zon. Dit is het tweede contact. Het moment waarop de maanrand de zonnerand weer van binnenuit raakt, wordt de derde contact genoemd. De verduistering eindigt met het vierde contact, wanneer de zon weer volledig zichtbaar is.

Vergeleken met een totale, is een ringvormige zonsverduistering minder spannend. Op geen enkel moment is de corona zichtbaar. Afhankelijk van het oppervlak van de zon dat de maan tijdens de ringvormige fase verduistert, is slechts een verzwakking van het zonlicht waarneembaar, die een persoon, die niet op de hoogte is van de verduistering, mogelijk niet eens opvalt. Want het kijken naar de zon zonder beschermingsfilter toont tijdens de ringvormige fase nog steeds een verblindend heldere zon, zodat de ring niet als zodanig herkenbaar is.

Er zijn echter grensgevallen waarin de verduistering weliswaar ringvormig is, maar bijna totaal. De overgang is vloeiend en hangt soms zelfs af van de waarnemingsplaats. Sommige zonsverduisteringen zijn namelijk hybride, d.w.z. ze beginnen en eindigen ringvormig, terwijl in het midden de kernschaduwkegel van de maan het aardoppervlak raakt en de verduistering tot een totale zonsverduistering maakt. De reden daarvoor is de bolvorm van de aarde.

De volgende ringvormige zonsverduistering die te zien is in het Duitstalige gebied, vindt plaats op 13 juli 2075. De zone van ringvormigheid zal dan over Oostenrijk, Zwitserland en Noord-Italië trekken.

3. Gedeeltelijke zonsverduistering

Een zonsverduistering wordt als gedeeltelijk beschouwd wanneer de kernschaduwkegel van de maan net langs de aarde gaat, terwijl de halfschaduw de aarde raakt.



Afbeelding van de vorming van een gedeeltelijke zonsverduistering. De top van de kernschaduwkegel mist de aarde. Foto van de aarde: © NASA.

Een verduisteringsbaan kan niet worden opgegeven voor een gedeeltelijke zonsverduistering. In plaats daarvan toont de weergave van de verduistering op de wereldkaart alleen de regio's van waaruit de verduistering überhaupt te zien is.



Zichtbaarheid van de gedeeltelijke zonsverduistering op 4 januari 2011. Hoe helderder de gebruikte blauwtint, hoe sterker de maximale verduisteringsgraad. In Duitsland bedekt de maan dus een groter deel van de zon dan in Midden-Afrika. De grafiek komt uit het programma "Guide 8" (www.projectpluto.com).

Een gedeeltelijke zonsverduistering wordt gekenmerkt door het tijdstip van het eerste en tweede contact, dus de ingang en uitgang van de maan voor de zon. Bovendien is de "midden van de verduistering" interessant, dus het tijdstip van maximale verduistering, evenals een indicatie van de mate van verduistering.

Laatstgenoemde wordt "grootte van de verduistering" genoemd en is een getal kleiner dan 1 en groter dan 0. De diameter van de zon wordt daarbij als maatstaf gebruikt en vertegenwoordigt als het ware de "1", terwijl met de "grootte van de verduistering" wordt uitgedrukt welk deel daarvan de maan maximaal bedekt. Een gedeeltelijke verduistering met een "grootte" van 0,95 is dus al bijna totaal of ringvormig, terwijl bij een met de grootte van 0,1 de zon aan de rand slechts "aangeknabberd" wordt.



Foto van een gedeeltelijke zonsverduistering met de "grootte" 0,17. Alle gekleurde elementen zijn aan de afbeelding toegevoegd ter illustratie. De groen getekende lijn heeft een lengte die 0,17 keer zo lang is als de rode lijn.

Gedeeltelijke zonsverduisteringen zijn - in vergelijking met totale - weinig spectaculair en worden praktisch niet opgemerkt door onvoorbereide mensen, zelfs niet als de grootte van de verduistering bijvoorbeeld 0,8 bedraagt. De geleidelijke afname van het daglicht valt nauwelijks op, en zelfs een sterk verduisterde zon geeft nog voldoende daglicht af. Daarom is tijdens de gehele duur van de verduistering het gebruik van geschikte beschermingsfilters (zie hieronder) verplicht.

De eerstvolgende gedeeltelijke zonsverduistering die vanuit Duitsland te zien is, vindt plaats op 4 januari 2011.

Zonsverduisteringen tot 2025

De volgende tabel bevat alle zonsverduisteringen tot het jaar 2025:

Tabel met alle zonsverduisteringen tot het jaar 2025.



De tabel onthult dat Duitsland in de komende jaren weinig te bieden heeft op het gebied van zonsverduisteringen. Na de gedeeltelijke verduistering op 4 januari 2011 moet men wachten tot 20 maart 2015 om de volgende verduistering in haar gedeeltelijke fase te ervaren. De daaropvolgende vindt plaats op 10 juni 2021, ook weer "slechts" gedeeltelijk. Wie een totale zonsverduistering wil fotograferen, moet soms verre reizen naar de verduisteringszones maken, maar heeft daar bijna elk jaar een kans voor.

Fotografie van zonsverduisteringen

Allereerst wil ik de waarschuwing herhalen die al te lezen was in deel 6 van de tutorialsreeks "Astro- en hemelfotografie" ("Pas op bij foto's van de zon").

Deze waarschuwing geldt voor alle fasen van een zonsverduistering behalve de totaliteit van een totale zonsverduistering.

Alleen tijdens de totaliteit mag en moet er zonder beschermingsfilter worden geobserveerd en gefotografeerd!

Wie de deels verduisterde zon wil observeren of fotograferen, moet enkele voorzorgsmaatregelen nemen en in acht nemen om schade aan zijn gezichtsvermogen en/of de gebruikte apparatuur te voorkomen. Als het licht en de energie van de zon worden gebundeld door het gebruik van een optisch apparaat in een brandpunt, kunnen hoge temperaturen ontstaan die een verwoestend effect hebben op ogen en apparatuur. Zelfs een vluchtige blik op de zon door een kleine verrekijker of een telelens kan de ogen onherroepelijk van hun zicht beroven! Dit geldt ook wanneer nog maar een klein deel van het zonsoppervlak niet verduisterd is. Geen enkele foto is het waard om een dergelijk risico te nemen. Daarom geldt:

Zonwaarneming ALLEEN met geschikte zonnebeschermingsfilters!

"Geschikt" zijn in principe alleen filters die speciaal worden aangeboden voor het waarnemen en fotograferen van de zon. Over het algemeen wordt afgeraden andere oplossingen te gebruiken, vooral het gebruik van diverse "huismiddeltjes". Gebruik nooit voor zonwaarneming:

• Met roet bedekte ruiten

• Stukken ontwikkeld, gezwart fotofilm

• "Gouden reddingsfolie" uit de auto-accessoirehandel

• Twee tegen elkaar "gedraaide" polarisatiefilters

• Zwart uitziende infrarood-pasfilters (voor infraroodfotografie)

• Oculairfilters (kleine filters die in een oculair van een telescoop worden geschroefd)

• Beschadigde zonnebeschermingsfilters

• Zonnefilterfolies met knikken, gaten of scheuren

Aanbevolen zijn alleen de volgende beschermingsfilters:

• Speciale zonnefilters VOOR de lens van optische apparaten. Hierdoor dringt de energie helemaal niet door in het apparaat en kan daardoor ook geen schade veroorzaken.

• Speciale filterfolie bestemd voor zonwaarneming. Een goede kwaliteit wordt bijvoorbeeld geboden door het product "AstroSolar", dat verkrijgbaar is bij het bedrijf Baader-Planetarium (http://www.baader.planetarium.de of http://www.baader-planetarium.de/sektion/s46/s46.htm) voor slechts EUR 20 per DIN A4-formaat vel. Uit het vel kunnen diverse kleine filters voor verschillende lenzen in eigen beheer worden gemaakt. Een bouwhandleiding wordt meegeleverd met de folie. Kies de folie met de dempingsfactor van ND 5.0 voor visuele doeleinden. ND 5.0 betekent een "Neutrale Dichtheid" van 10^5 = 100.000, wat een lichtverzwakking van 16,6 stops betekent!

• Zonnebeschermingsfilters van glas voor de instapopening van een telescoop. Zo'n zonnefilter kan - afhankelijk van de benodigde diameter - zeer kostbaar zijn indien het van hoge kwaliteit is.



Bij de montage en het gebruik van deze filters dienen de volgende punten in acht genomen te worden:

• Informeer eventueel aanwezige personen over de gevaren om te voorkomen dat iemand "voor de grap" tijdens de observatie het filter verwijdert.

• Let specifiek en te allen tijde op kinderen.

• Zonnebeschermingsfilters moeten stevig en veilig bevestigd zijn en mogen niet door een windvlaag of mechanische schok loskomen. Vertrouw daarbij niet op een al meerdere keren gebruikte strook plakband!

• Denk ook aan het afdekken van zoekerfernroren enzovoort.

Dit filter voor een fotografisch objectief bevat "AstroSolar" filterfolie en biedt optimale bescherming en goede beeldkwaliteit.

Voor degenen die al ervaring hebben opgedaan met zonwaarneming, kunnen onder bepaalde omstandigheden de volgende hulpmiddelen in overweging worden genomen:

• Fotografische filterfolie (bijv. "AstroSolar") met een dempingsfactor van ND 3.8. Deze folie laat met een factor van 12,6 stops aanzienlijk meer zonlicht door dan de visuele folie met de ND-factor 5.0 (hierboven). Hierdoor kan, door het extra gebruik van geschikte grijsfilters, de belichtingstijd zelfs bij de langste brandpuntsafstanden en/of kleine diafragma's worden ingesteld zodat de belichtingstijd toch kort genoeg is om onscherpte door luchtonrust te voorkomen. Het extra gebruik van een infrarood-/UV-filter is absoluut noodzakelijk!

• Herschelprisma, ook wel Herschelwig genoemd. Dit optische instrument kan alleen worden gebruikt in combinatie met een lenstelescoop (refractor) en maakt waarnemingen van de zon op een hoog kwaliteitsniveau mogelijk. Het nadeel is dat het aan het oculaire uiteinde van de telescoop wordt bevestigd, waardoor in de buis de ongefilterde energie van de zon wordt gebundeld. Het Herschelprisma leidt 95,4% van het invallende licht uit het apparaat, terwijl de resterende 4,6% met extra grijsfilters tot de gewenste resthelderheid kunnen worden teruggebracht.

Het Herschelprisma van Baader-Planetarium (http://www.baader-planetarium.de/sektion/s37/s37.htm#herschel) is zeer aan te bevelen omdat het ongebruikte straling niet naar buiten laat treden, maar via een ingenieus "lichtval" mechanisme elimineert.

Bij het gebruik van beide methoden moet worden overwogen dat de resthelderheid van de zon zonder het gebruik van extra grijsfilters nog steeds zo hoog is dat het oog schade kan oplopen.



Een Herschelprisma in gebruik. De linkerpijl wijst naar de plek waar het onnodige licht het prisma verlaat. Nieuwere constructies hebben daar een ingebouwde "lichtval".



Voor digitale camera's is het de sensor die beschadigd kan raken wanneer deze wordt blootgesteld aan het felle, ongefilterde zonlicht en de hitte. Een scherp, gefocust beeld van de zon op de sensor kan al binnen een relatief korte belichtingstijd schade veroorzaken als er geen beschermingsfilter wordt gebruikt. Vooral compact- en bridgecamera's lopen gevaar, waarbij de opnamesensor wordt gebruikt om het zoekerbeeld te genereren, wat ook geldt voor digitale spiegelreflexcamera's in de "Live-View"-modus. Bij gebruik van een statief neemt het risico toe, omdat de zon dan gedurende een langere periode op dezelfde plek van de sensor kan inwerken.

Een "normale" landschapsfoto, waarbij de deels verduisterde zon op de afbeelding dicht bij de horizon en daardoor sterk verzwakt te zien is, kan worden gemaakt met een digitale spiegelreflexcamera, maar bij voorkeur zonder gebruik te maken van de "Live-View"-functie.

Ook het gebruik van elk camerasysteem achter een optiek met een opgezet zonnefilter is onschadelijk.

Fototechniek

De partiële en ringvormige fase

Foto's van de gedeeltelijke fase van een zonsverduistering, waar in dit geval ook de ringvormige fase toe behoort, worden op precies dezelfde manier gemaakt als opnames van de onverduisterde zon. Ik verwijs daarom op dit punt naar deel 6 van de tutorialreeks "Astro- en hemelfotografie" getiteld "Let op bij foto's van de zon".

Om de verschillende stadia van een verduistering met meerdere opnames te documenteren, dient u de eenmaal gekozen belichtingsinstellingen voor alle beelden te behouden, omdat de oppervlaktehelderheid van de nog onverduisterde zon niet verandert. Dat betekent dat zelfs een smalle zonnekronkel met dezelfde belichting wordt vastgelegd als de onverduisterde zon. De belichting moet alleen worden aangepast als opkomende of wegtrekkende wolken of een sterk dalende of stijgende hoogte boven de horizon invloed hebben op de zonnehelderheid.

Dit betekent dat heel normale zonnige dagen zonder verduistering kunnen worden gebruikt om oefenopnames te maken voor een aankomende verduistering. Het fotograferen van de onverduisterde zon is dus een goede voorbereiding om geen fouten te maken op het moment van een gedeeltelijke zonsverduistering.



Totaliteit

De paar kostbare minuten waarin de zon volledig verduisterd is, moeten zo efficiënt mogelijk worden benut. Er is geen kans om de omstandigheden van de totaliteit vooraf te simuleren om testopnames te maken. En pas na lange tijd biedt zich de gelegenheid voor een tweede poging na het einde van de totaliteit. Daarom moeten alle instellingen op de camera kloppen.

Te vermijden is alles wat veel tijd kost, want tijdens het hoogtepunt van een zonsverduistering wordt men doorgaans behoorlijk zenuwachtig, wat het risico op fouten vergroot. Het wordt afgeraden om de camera "om te bouwen", zoals bijvoorbeeld het verwisselen van het opname-optiek of het aansluiten van de camera op een laptop. Houd er rekening mee dat het tijdens de totaliteit erg donker wordt, wat de bediening van de camera bemoeilijkt, en houd voor dit doel een zaklamp bij de hand.

Als basisinstelling beveel ik aan:



Brandpuntsafstand

De corona van de zon strekt zich ver uit in de ruimte. Om zelfs de zwakste uitlopers vast te leggen, mag de gebruikte brandpuntsafstand niet groter zijn dan 500 millimeter (volformaat) of 300 millimeter (APS-C-formaat = 1,6x "cropfactor"). Alleen als u details wilt laten zien, zoals het "Parelsnoer-fenomeen" (zie hieronder) of protuberansen aan de zonnerand, zijn langere en langste brandpuntsafstanden te verkiezen. Meestal betekent dit dat een astronomische telescoop in plaats van een teleobjectief als opname-optiek wordt gebruikt.



Scherpte

De juiste scherpstelling is belangrijk, vooral als u met volledig diafragma wilt werken, dan is de scherptediepte minimaal. Tijdens de totaliteit kunt u niet vertrouwen op de autofocus en is er geen tijd voor LiveView. Daarom raad ik aan om tijdens de gedeeltelijke fase de scherpte zorgvuldig in te stellen, waarbij een AstroSolar- foliefilter voor de frontlens moet worden gebruikt! Het filter wordt na het begin van de totaliteit verwijderd, waardoor het scherpstelpunt niet verschuift. Belangrijk: Schakel de autofocus na het bereiken van het beste scherpstelpunt beslist uit ("MF" in plaats van "AF")!



Belichting

De helderheidsgradiënt van de zonnekroon is enorm. De lichtsterkte van het binnenste gebied overtreft die van de fijnste buitenste uitlopers vele malen. Noch film-, noch digitale camera's kunnen dit dynamische bereik in één enkele afbeelding vastleggen. De weg uit dit dilemma loopt via een belichtingsreeks met verschillende belichtingstijden (en/of ISO-waarden): Met korte belichtingen wordt het binnenste deel correct belicht, terwijl de lichtzwakke gebieden totaal onderbelicht worden en niet zichtbaar zijn op de foto. Opnames met ruime belichting tonen dan de lichtzwakke buitenste gebieden, waarbij een volledige overbelichting van de centrale gebieden niet te vermijden is.

Uit de afzonderlijke opnames van deze "belichtingswaaier" wordt later in Photoshop het eindresultaat gegenereerd. Hoe dit werkt, wordt uitvoerig beschreven in het hoofdstuk "Beeldverwerking" (zie hieronder).

Varieer de belichting over een groot bereik, omdat de omstandigheden onvoorspelbaar zijn. Om de helderste gebieden niet overbelicht te maken en de protuberansen zichtbaar te laten zijn, gebruikte ik bijvoorbeeld de instelling:

ISO 100, 1/1000 seconde bij diafragma 1:4,8:



Rawbeeld (ongebalanceerd) van een totale zonsverduistering, opgenomen met ISO 100, 1/1000 seconde bij diafragma 1:4,8. Een vergroting van een uitsnede uit het midden van de afbeelding wordt weergegeven.

Het andere uiterste werd gevormd door een zeer overvloedige belichting, die zelfs heeft geleid tot het afbeelden van details op het oppervlak van de nieuwe maan:

ISO 200, 1,5 seconden bij diafragma 1:4,8:



Totale zonsverduistering, vastgelegd met ISO 200, 1,5 seconden bij diafragma 1:4,8. De oppervlaktestructuren van de nieuwe maan werden zichtbaar doordat het heldere "Aardlicht" ze verlichtte - een opname die men zelden ziet! De sterke overbelichting van de centrale corona-gebieden werd daarbij op de koop toe genomen. Er wordt een lichte vergroting van een uitsnede getoond.

Met een "gemiddelde" belichting kunnen interessante enkele opnamen worden gemaakt. Deze tonen echter meestal overbelichting in het centrale gebied en onderbelichting van de perifere corona:

ISO 100, 1/15 seconde bij diafragma 1:4,8:



Onbewerkte opname van een totale zonsverduistering, vastgelegd met ISO 100, 1/15 seconde bij diafragma 1:4,8. Er wordt een vergroting van een uitsnede uit het midden van de afbeelding getoond.

Aan de hand van de getoonde voorbeelden is te zien dat het echt de moeite waard is om de belichting op grote schaal te variëren. Dit kost echter tijd en moet snel gebeuren. Daarom raad ik aan om in stappen van telkens twee stops te werken. Bij wijziging van de belichtingstijd bijvoorbeeld 1/1000 sec., 1/250 sec., 1/60 sec., 1/15 sec. enzovoort. Sla de tussenliggende stappen over, waarbij ook de instelling van de camera een rol speelt. Vaak is de basissetting van camera's namelijk de aanpassing van de belichting in derde stops. Het gaat sneller als de camera zo wordt geconfigureerd dat de belichting in halve stops instelbaar is.

Denk bij een totale zonsverduistering echter niet alleen aan de foto's, maar plan ook wat tijd in om (misschien met een verrekijker) de volledig verduisterde zon eens goed te bekijken!

Belangrijk: Beëindig in ieder geval uw opnamereeks op tijd voor het einde van de totaliteit! Anders bestaat het gevaar dat na het derde contact net een langere belichting begint, waardoor de felle zon plotseling weer tevoorschijn komt en de sensor van uw camera schade oploopt. Het beste is om na afloop van de opnamereeks onmiddellijk de zonnefilter weer voor de lens te plaatsen.

Bij zeer lange belichtingstijden en brandpuntsafstanden moet worden herinnerd dat de camera mogelijk moet worden bijgestuurd om een scherpe afbeelding te krijgen. Daarom geef ik nogmaals de tabel met de maximaal toegestane belichtingstijden wanneer de camera stevig op een statief is gemonteerd:

Worden deze grenswaarden overschreden, dan moet indien nodig het ISO-getal worden verhoogd. Als alternatief kunt u de camera met lens op een astronomische montering bevestigen die de beweging van de hemel volgt. Het gebruik van zo'n montering wordt in het volgende deel van deze tutorialreeks "Astro- en luchtfotografie" uitvoerig beschreven.



Overige items

• Statief - het gebruik van een stabiel statief is verplicht om bewegingsonscherpte te voorkomen. Het moet zo stabiel zijn dat een spiegelvergrendeling niet nodig is, omdat dit kostbare tijd kost.

• Afstandsbediening - ook een must om bewegingsonscherpte te voorkomen, zelfs bij gebruik van een statief. Natuurlijk voldoet ook een draadloze afstandsbediening aan dit doel, waarbij verse batterijen moeten worden gebruikt.

• Beeldstabilisator – als de gebruikte lens of camera een beeldstabilisator ("Image Stabilizer", IS) heeft, moet deze worden uitgeschakeld als de camera op een statief is gemonteerd.

• Belichtingsprogramma – alleen de instelling op Handmatig (M) is geschikt, anders is de beoogde reeks belichtingen niet realiseerbaar.

• ISO-waarde – zo laag mogelijk om ruis te minimaliseren en zo hoog als nodig om onscherpte bij een vast gemonteerde camera en relatief lange belichtingstijden te voorkomen.

• Witbalans – de beste instelling is Daglicht (Symbool Zon, 5200 K).

• Bestandsindeling – absoluut instellen op RAW om de iets betere dynamiek in vergelijking met het JPG-formaat te benutten.

• Geheugenkaart – een lege, vers geformatteerde geheugenkaart met voldoende capaciteit is een goede voorwaarde.

• Batterij – alleen een volledig opgeladen batterij is geschikt. Een reservebatterij binnen handbereik biedt extra zekerheid.

• Sensorreiniging – indien nodig uitvoeren vóór de verduistering.

• Instellen van datum en tijd – bij een zonsverduistering komt het op seconden aan. Om de foto's van de juiste tijdstempel in de Exif-gegevens te voorzien, is een nauwkeurige instelling van de tijd tot op de seconde aan te bevelen.

Werkwijze

De gedeeltelijke fase van zonsverduisteringen legt u op dezelfde manier vast als beelden van de onverduisterde zon (zie Deel 6 van de tutorialserie "Astro- en luchtfotografie": "Wees voorzichtig bij foto's van de zon"). Daarom beperk ik me hier tot de fase van de totaliteit.

Met het bereiken van de totaliteit veranderen de omstandigheden plotseling. Even plotachtig moeten de opnameparameters worden aangepast als u vooraf foto's van de partiële verduistering heeft gemaakt. Om de bovengenoemde parameters zo snel mogelijk op de camera in te stellen, is het handig om deze van tevoren als "camera-gebruikersinstelling" te bewaren. Slechts enkele camera's bieden deze functie aan, zoals de Canon EOS 40D, waarbij drie van dergelijke configuraties kunnen worden opgeslagen en vervolgens razendsnel kunnen worden opgeroepen door de moduskiezer in te stellen op "C1", C2" of "C3". Dit bespaart niet alleen tijd, maar voorkomt ook fouten.

Als de camera naar wens is ingesteld en het scherpstellen is gelukt, is het tijd om de reeks opnamen met de verschillende belichtingen in zo kort mogelijke tijd te realiseren.

Belangrijk: NA het intreden van de totaliteit moet het zonnefilter worden verwijderd!

Begin met een zeer lange sluitertijd (bijv. 8 sec.) en verkort deze tijd voor de volgende opnamen telkens met twee stops:

8 – 2 - 0,5 – 1/8, 1/30, 1/125, 1/500, 1/2000, 1/8000 seconden.

Als de fase van de totaliteit lang genoeg is, kunt u ook met stappen van telkens één stop werken:

8 – 4 – 2- 1- 0,5 – 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250 – 1/500, 1/1000, 1/2000, 1/4000, 1/8000 seconden.

Als u nog meer tijd wilt investeren in uw foto's, herhaal dan de serie, waarbij u het beste weer begint met de langste tijd. De kortere belichtingen staan dan aan het einde van de serie. Als het derde contact plaatsvindt, mag er absoluut geen langbelichting lopen!

Belangrijk: VOOR het einde van de totaliteit moet het zonnefilter weer worden aangebracht!

Een ietwat andere aanpak is nodig als u de volgende fenomenen wilt vastleggen:

Diamantring-effect

Een "diamantring" kan kort VOOR en kort NA de totaliteit verschijnen, wanneer het profiel van de maanrand een dal bevat waar een klein gebied van de heldere zonneschijf zichtbaar is. Op dat moment vormt die plek gedurende korte tijd de "diamant" van de ring:



De diamantring-effect luidde het einde van de totaliteit van de zonsverduistering op 29 maart 2006 in.



Omdat de "diamantring" een zeer vluchtige fase van de verduistering is, stelt u de camera het best in op de continu-opnamemodus en de belichting bijvoorbeeld op:

ISO 100, 1/500 seconde bij diafragma 1:4,8.

Zodra het diamantring-effect optreedt, laat u de camera draaien in de continu-opnamemodus en maakt u zoveel mogelijk foto's hiervan.

Opnamen van het diamantring-effect worden gemaakt zonder zonnefilter. Daarom is uiterste voorzichtigheid geboden!

Parelsnoer-fenomeen

Ook het parelsnoer-fenomeen vindt plaats omdat de maanrand geen gladde, exacte ronding is, maar een profiel vertoont dat wordt gevormd door maanbergen en -dalen. Kort voor en kort na de totaliteit vertoont de extreem smalle sikkel van de nog (of alweer) zichtbare zon opvallend heldere en donkere gebieden. De helderdere gebieden zijn maanvalleien en waar de sikkel "onderbroken" is, steekt een maanberg boven de rand van de maan uit.



Parelsnoer-fenomeen van de totale zonsverduistering op 11 augustus 1999. De opname werd gemaakt op chemische film. Naast het parelsnoer is de rode chromosfeer van de zon met enkele protuberansen te zien.



Als u het parelsnoer-fenomeen wilt fotograferen, wordt aangeraden een zo lang mogelijke brandpuntsafstand te gebruiken. De werkwijze is hetzelfde als bij opnamen van het diamantring-effect. Ook hier werkt u zonder zonnefilter, dus is uiterste voorzichtigheid geboden om schade aan camera en/of ogen te voorkomen.

Beeldverwerking

Aan de hand van drie verschillend lang belichte afzonderlijke foto's die tijdens de totale zonsverduistering op 29 maart 2006 zijn gemaakt, moet door beeldverwerking een opname ontstaan die de volledige dynamiek van de zonnekroon zichtbaar maakt. Het gaat echter alleen om het principe, want in "echte situatie" zouden er meer dan drie opnames op deze manier worden verwerkt.

Om zelf een dergelijke bewerking uit te voeren, downloadt u het oefenbestand "SoFi_Arbeitsdatei.zip" en pakt u het archief uit. Daarin bevinden zich drie foto's "SoFi01.jpg" tot "SoFi03.jpg". Open alle drie de afbeeldingen tegelijk in Photoshop.

De foto's verschillen alleen qua belichtingstijd:

SoFi01.jpg: 1/125 seconde

SoFi02.jpg: 1/15 seconde

SoFi03.jpg: 1/2 seconde



De drie foto's van een totale zonsverduistering die zijn geopend in Photoshop, van links naar rechts genomen met toenemende belichtingstijd.



Het doel is om eerst alle drie de opnamen als lagen in één bestand te combineren, waarbij de afbeelding met de kortste belichtingstijd onderaan en de langst belichte bovenaan moet liggen.

"SoFi01.jpg" wordt dus ons werkbestand. Om "SoFi02.jpg" daar als tweede laag in te voegen, schakelt u over naar SoFi02.jpg met de Photoshop-opdracht Window>SoFi02.jpg. U heeft nu het Layers kanaal nodig, dat - indien nodig - wordt weergegeven met de toets F7. Vervolgens ziet u maar één laag van dit bestand. Deze laag heet "Achtergrond".



Lagenvenster met de enige laag genaamd "Achtergrond".

Als u nu met de secundaire (meestal de rechter) muisknop op het woord "Achtergrond" klikt, verschijnt er een contextmenu waarin u de opdracht Dupliceren laag… selecteert:



Een duplicaat van de achtergrondlaag wordt gemaakt.

Vervolgens verschijnt er een dialoogvenster waarin ik onder Naam: de belichtingstijd van SoFi02.jpg, dus "1/15" heb ingevoerd. Belangrijker is echter dat onder Doel het document SoFi01.jpg is geselecteerd:



De naam en het doel van de duplicaat worden ingesteld.



Bevestig met OK, dan wordt een kopie van SoFi02.jpg als tweede laag toegevoegd aan de afbeelding SoFi01.jpg.

Schakel nu over naar SoFi03.jpg met de Photoshop-opdracht Window>SoFi03.jpg en herhaal dezelfde stappen (laag dupliceren):



Een duplicaat van de opname met de langste belichtingstijd wordt als derde laag toegevoegd aan het bestand "SoFi01.jpg".

Ga nu naar SoFi01.jpg met de Photoshop-opdracht Window>SoFi01.jpg, dan kunt u in de Lagen zien dat dit bestand nu uit drie lagen bestaat:



De drie resulterende lagen van "SoFi01.jpg". De onderste laag, oorspronkelijk genaamd "Achtergrond", heb ik hernoemd door twee keer op het woord "Achtergrond" te klikken. Als naam heb ik "1/125" gebruikt, zodat alle lagen uiteindelijk een verwijzing naar de belichtingstijd bevatten.

Schakel nu laag "1/2" uit door te klikken op het oogpictogram links van de verkleinde afbeelding. Laag "1/15" wordt dan zichtbaar. Activeer deze door te klikken op de laagnaam "1/15":



Klik op het "oog" links van laag "1/2" om de laag uit te schakelen (bovenste pijl). Vervolgens klik je op de middelste laag (onderste pijl) om deze te activeren; daarna is deze donkergrijs gemarkeerd.

Voeg aan deze laag nu een nieuwe laagmasker toe door te klikken op het overeenkomstige pictogram daarvoor:



Een klik op het overeenkomstige pictogram (onderste pijl) creëert een laagmasker. Daarna is deze zichtbaar als een wit vlak (bovenste pijl).



Gebruik nu de Ellips-selectietool om een cirkelvormige selectie rond de maan te maken. Tip: Houd de Shift-toets ingedrukt om een cirkel te maken in plaats van een ellips. Na voltooiing kunt u de selectie met de muis of de pijltoetsen verplaatsen om de selectie gecentreerd rond de maanschijf te plaatsen.

Als de selectie niet gelukt is, verwijder deze dan met Ctrl+D en probeer opnieuw. Het resultaat zou er ongeveer zo uit moeten zien:



De te maken cirkelvormige selectie moet alle overbelichte delen bevatten.

Klik nu met ingedrukte Alt-toets op het laagmasker in het lagenvenster.



Houd de toets "Alt" ingedrukt terwijl u op het laagmasker klikt.

De weergegeven afbeelding wordt dan wit, waarbij de cirkelvormige selectie echter zichtbaar blijft!



Het laagmasker is nu zichtbaar. In dit specifieke geval is het een witte afbeelding waarin de cirkelselectie te zien is.



Druk nu op de toets D om ervoor te zorgen dat wit de voorgrond- en zwart de achtergrondkleur is.

Vul nu de selectie met de achtergrondkleur, bij voorkeur met de toetsencombinatie Ctrl+Backspace (Backspace is de backspacetoets met het symbool pijl naar links). De cirkel wordt nu zwart ingevuld:



Cirkelselectie na het vullen met de kleur zwart.



Verwijder nu de selectie met Ctrl+D.

Klik nu eerst op de afbeelding van de zonsverduistering, links van het laagmasker, en vervolgens weer op het laagmasker.



Klik eerst op de afbeelding (linkerpictogram), en daarna weer op het laagmasker (rechterpictogram).

De zonsverduistering wordt dan weer zichtbaar in het afbeeldingsvenster. Let echter op de titelbalk van het afbeeldingsvenster; daar moet "laagmasker" staan:



Als het woord "laagmasker" verschijnt in de titelbalk van het afbeeldingsvenster, zijn alle volgende opdrachten van toepassing op het masker en niet op de foto. De scherpe maskering is ook nog zichtbaar.

Het laagmasker zorgt ervoor dat de onderste afbeelding (SoFi01.jpg; 1/125) daar doorheen schijnt waar het laagmasker zwart is. Omdat het laagmasker een scherp begrensde cirkel bevat, is de overgang op dit moment nog abrupt en erg lelijk. Daarom gaan we nu het laagmasker vervagen, met behulp van de Photoshop-opdracht Filter>Vervagen>Gaussian Blur... Als Straal zou ik de waarde 12 voorstellen in het verschijnende dialoogvenster:



Vervagen van het laagmasker.

Nadat je bevestigt met OK is de rand wel zachter, maar nog steeds zichtbaar. Daarom zullen we vervolgens de grijswaarde van het laagmasker verschuiven met de Photoshop-opdracht Beeld>Aanpassingen>Toonwaarden..., en wel van de stand "1,00" naar "2,80":



Verschuiven van de grijswaarde van het laagmasker. De grijswaarde wordt gerepresenteerd door de grijze driehoek (linkerpictogram) en de numerieke waarde in het middelste veld (rechterpictogram).

Nu is de overgangsrand niet meer zichtbaar:



Door de bewerking van het masker ontstaat een zachte overgang.

Schakel nu de derde laag (SoFi03.jpg, 1/2) weer in door te klikken op het lege vakje, waarbij daarna het oogsymbool verschijnt:



Toon de bovenste laag door te klikken in het lege vakje links van laag "1/2".

De stappen vanaf het aanmaken van de laagmasker moeten nu herhaald worden voor deze laag. Dat betekent:

Nieuwe laagmasker aanmaken en een cirkelvormige selectie maken, die nu iets groter moet zijn:



De selectie voor de derde laag moet groter zijn, omdat het overbelichte gebied groter is.

Met de Alt-toets ingedrukt op het laagmasker klikken en de selectie met zwart vullen. Vervolgens op de verkleinde afbeelding klikken en daarna weer op het laagmasker. Vervolgens het laagmasker vervagen, waarbij ik in dit geval heb gekozen voor een straal van 40:



Ook de vervaging is nu iets intenser dan bij de eerste ronde.

Na daaropvolgende Toonwaardecorrectie (grijswaarde op 2,80) begint het resultaat er al goed uit te zien:



Voorlopig resultaat, dat zowel de binnenste als de buitenste delen van de corona laat zien.



De laatste afwerking doen we op een andere laag. Selecteer het hele beeld met Ctrl+A en kies vervolgens de Photoshop-opdracht Bewerken>Kopie maken naar een laag gewijzigd. Gevolgd door de opdracht Bewerken>Plakken, die het resultaat van het eerdere werk als nieuw, vierde laag toevoegt.

In deze laag stel ik nog een contrastversterking voor. Selecteer hiervoor de opdracht Afbeelding>Aanpassingen>Krommen… en buig de curve in het verschijnende dialoogvenster naar wens, waarbij persoonlijke voorkeur een rol speelt:



Door het buigen van de curve kunnen de resultaten op bijna elke gewenste manier worden beïnvloed.

In dit geval heb ik de lagere toonwaarden verlaagd, maar ervoor gezorgd dat de lichte delen van de afbeelding niet te sterk werden verduisterd. Deze aanpak leidde tot het eindresultaat:



Eindresultaat dat in eerste benadering overeenkomt met de visuele indruk door een verrekijker.

Voorbeeldfoto's

Gedeeltelijke zonsverduistering op 1 augustus 2008 in Duitsland. De nieuwe maan "knabbelt" slechts aan de zon. De bewolking was in dit geval nauwelijks storend en draagt zelfs bij aan het interessanter maken van de afbeelding.

Drie verschillende foto's van de gedeeltelijke zonsverduistering op 1 augustus 2008. Ze werden samengevoegd om een zo groot mogelijk deel van het maanrandprofiel zichtbaar te maken. Licht bewolking draagt bij aan het "kunstzinnige" aspect van deze fotografie.

Opkomst van de gedeeltelijk verduisterde zonnekroon op 31 mei 2003.

Ringvormige zonsverduistering op 3 oktober 2005 in Spanje. De foto is genomen met een H-Alpha-filter; anders zouden de protuberanties niet te zien zijn.

Ringvormige zonsverduistering op 3 oktober 2005 in Spanje. Twee H-Alpha-foto's van de verduistering werden samengevoegd zodat het lijkt alsof de ronde nieuwe maan in het midden te zien is. Deze montage bevat ook nog twee maanfoto's, genomen 26,5 uur voor de verduistering (links) en 58 uur daarna (rechts).

Ringvormige zonsverduistering op 3 oktober 2005 in Spanje. Het verloop van de verduistering werd toegevoegd met 23 individuele opnamen van het landschap, zoals uitgelegd in deel 7 van de tutorialserie "Astro- en hemelfotografie": "Maansverduisteringen". De afstanden tussen de individuele opnamen zijn niet natuurgetrouw weergegeven:

Ringvormige zonsverduistering op 3 oktober 2005 in Spanje. Twee H-Alpha-beelden van de verduistering, genomen op verschillende tijdstippen, zijn gerangschikt zodat een stereoeffect ontstaat.

Degenen die erin slagen om deze afbeelding met behulp van de "scheeltechniek" te bekijken, zullen zien hoe de nieuwe maan voor de zonneschijf zweeft!

Totale zonsverduistering op 29 maart 2006 in Turkije. 18 individuele opnamen van de verschillende fasen zijn samengevoegd in een echt landschapsbeeld van de waarnemingslocatie. De afstanden tussen de individuele opnamen zijn niet natuurgetrouw weergegeven:

De titelafbeelding van deze zelfstudie. Het is gebaseerd op de combinatie van 18 verschillend belichte individuele opnamen, die zijn verwerkt zoals beschreven in het hoofdstuk "Beeldverwerking". Een foto in de serie werd genomen op het moment van het diamanten ring-effect.





Opmerking:

De gebruikte afbeeldingsvoorbeelden zijn gemaakt op de in de zelfstudie beschreven manier.